Szkodliwe skutki spożywania alkoholu w okresie ciąży nie są nam obce. Zdecydowana większość ciężarnych kobiet powstrzymuje się przed spożywaniem alkoholu przez okres ciąży, jednak nadal zdarzają się przypadki wystąpienia tzw. alkoholowego zespołu płodowego (FAS) u niemowląt. Czym dokładnie jest to schorzenie i jak dokładnie alkohol wpływa na rozwój płodu?
Alkoholowy zespół płodowy (FAS) – czym jest?
Alkoholowy zespół płodowy (Fetal Alcohol Syndrome) to zespół objawów oraz licznych wad wrodzonych płodu. Występuje on w przypadku, gdy matka piła alkohol w czasie ciąży.
Najnowsza medycyna potwierdza, że każda, nawet najmniejsza ilość alkoholu etylowego jest bardzo szkodliwa dla rozwoju płodu. Nadal jednak znaleźć można wiele wprowadzających w błąd informacji, jak chociażby możliwość okazjonalnego wypicia lampki wina w ciąży. Nie jest to prawdziwa informacja, alkohol w żadnym wypadku nie wpłynie pozytywnie na znajdujące się w łonie matki dziecko.
W Polsce FAS stwierdzany jest u około 4 dzieci na 1000 urodzeń. Wypity w czasie ciąży alkohol może poskutkować wystąpieniem FAS.
Jak alkohol wpływa na ciążę?
Wiele matek często zbyt późno dowiaduje się o ciąży. W tym okresie mogą sięgać po alkohol z niewiedzy. Alkohol znacznie mocniej działa na organizm kobiety niż na organizm mężczyzny. Warto mieć na uwadze, że kobieta o takiej samej masie ciała co mężczyzna, po wypiciu takiej samej ilości substancji alkoholowych, dostarczy organizmowi o 40% więcej czystego alkoholu. Wpływa na to proporcja tkanki tłuszczowej do wody w organizmie oraz wyższy poziom estrogenu.
FAS jest nieuleczalny. Powoduje on szereg zaburzeń rozwojowych, zarówno w przypadku rozwoju psychicznego jak i fizycznego. Najprostszym sposobem, by go uniknąć, jest zachowanie pełnej abstynencji przez cały okres trwania ciąży.
Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych można podzielić na trzy kategorie:
- Płodowy Zespół Alkoholowy – Fetal Alcohol Syndrome (FAS),
- Niepełny FAS (partial FAS),
- Neurorozwojowe Zaburzenia Zależne od Alkoholu (ARDN).
Fas jest najbardziej znanym z powyższego spektrum.
Jak rozpoznać FAS
By prawidłowo dokonać rozpoznania FAS, dziecko musi spełnić wszystkie poniższe kategorie diagnostyczne:
- Spowolnienie rozwoju fizycznego (okres prenatalny i/lub poporodowy). Charakteryzuje się to opóźnieniem wzrostu (niski wzrost, mała niewymiarowa głowa) i szczególnie niską masa ciała po urodzeniu;
- Charakterystyczna twarz, tj. cienka górna krawędź wargi, gładka rynienka podnosowa, mała żuchwa, zadarty i bardzo krótki nos, nisko osadzone uszy, szeroko rozstawione oczy z opadającymi powiekami i/lub krótkimi szparami powiekowymi;
- Zaburzenia będące następstwem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego takie jak problemy z równowagą, pamięcią, poczuciem przestrzeni, problemy w nauce, trudność w gromadzeniu informacji.
FAS jest główną przyczyną upośledzenia umysłowego. Jego stopień różni się na spektrum od łagodnego do ciężkiego. Charakterystyczne „małogłowie” wskazuje na obwód głowy mniejszy niż oczekiwany ze względu na wiek i płeć. Jest to bardzo częsta cecha FAS. Uważa się, że powoduje ją ogólne zmniejszenie wzrostu mózgu.
Wpływ alkoholu na płód – rozwój dziecka w okresie ciąży
Kobieta w ciąży spożywająca alkohol nierzadko jest bardzo trudna do identyfikacji. Nieraz ciężko również o zachowanie szczerości co do swoich nawyków związanych z piciem alkoholu. Mogą również nie pamiętać dokładnych spożytych ilości. Nierzadko jest to jednak kluczowe dla diagnozy.
Leczenie alkoholowego zespołu płodowego FAS
Pamiętajmy, że zaburzenie FAS jest nieuleczalne. Nie ma lekarstwa niwelującego alkoholowy zespół płodowy. Defekty rozwojowe będą towarzyszyć choremu do końca życia, jednak wczesne leczenie może poprawić jego rozwój. Możemy do nich zaliczyć:
- Leki zmniejszające niektóre objawy
- Terapia behawioralna
- Trening rodzicielski
Dzieci borykające się z FAS mogą wykazywać problemy wychowawcze. Opieka nad nimi nierzadko może być trudna. Z całą pewnością należy jednak zagwarantować dziecku możliwie najlepsze środowisko rozwoju. To również zminimalizuje negatywne konsekwencje FAS. Kochające i pełne wsparcia środowisko domowe jest tu szczególnie istotne.
